Giảm phân là một trong những phần kiến thức vô cùng quan trọng của bộ môn sinh học mà chúng ta cần nắm rõ. Vậy giảm phân là gì? Hình thức phân bào này xảy ra ở các loại tế bào nào? Đây là những câu hỏi được rất nhiều bạn đọc thắc mắc khi nhắc đến khái niệm giảm phân. Vậy hãy cùng chúng tôi tìm hiểu câu trả lời để giải đáp những câu hỏi trên qua bài viết dưới đây nhé.
Giảm phân là gì?
Mục lục bài viết
Giảm phân là quá trình phân bào chỉ có thể xảy ra ở các tế bào sinh tinh và sinh trứng (hay còn gọi là tế bào sinh dục chín) tạo ra tinh trùng hoặc trứng (các giao tử) mang một nửa bộ NST của tế bào mẹ ban đầu.
Giảm phân tiếng Anh là gì?
Giảm phân tiếng Anh là meiosis
Xem thêm lá cây có màu xanh lục vì?
Các đặc điểm của giảm phân
Giảm phân I
Kì đầu I: Nhiễm sắc thể kép bắt đầu co xoắn. Các cặp nhiễm sắc thể có thể trao đổi chéo và xảy ra tiếp hợp
Kì giữa I: Nhiễm sắc thể co xoắn cực đại và xếp thành 2 hàng ở phía trên mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào
Kì sau I: Các nhiễm sắc thể kép trong các cặp tương đồng phân li độc lập với nhau về phía hai cực của tế bào
Kì cuối I: Các nhiễm sắc thể kép nằm hoàn toàn trong 2 nhân mới được tạo thành.
→ Kết quả của quá trình giảm phân I: Mỗi tế bào mang 2n nhiễm sắc thể qua giảm phân I sẽ tạo thành 2 con chứa n nhiễm sắc thể kép bằng một nửa bộ nhiễm sắc thể của tế bào mẹ.
Giảm phân II
Kì đầu II: Nhiễm sắc thể co xoắn
Kì giữa II: Nhiễm sắc thể co xoắn cực đại và được xếp thành 1 hàng ở phía trên mặt phẳng xích đạo
Kì sau II: 2 cromatit tách nhau tại tâm động tạo thành 2 nhiễm sắc thể đơn và được phân li về phía 2 cực của tế bào
Kì cuối II: Các nhiễm sắc thể nằm hoàn toàn phía trong 2 nhân mới được tạo thành
→ Kết quả của quá trình giảm phân II: Một tế bào mang 2n nhiễm sắc thể trải qua giảm phân sẽ tạo thành 4 tế bào con có n nhiễm sắc thể.
Kết quả của quá trình giảm phân
Từ một tế bào mẹ có 2n nhiễm sắc thể kép sẽ tạo ra 4 tế bào con có bộ nhiễm sắc thể n đơn.
Ở giới đực: Không xảy ra hiện tượng hoán vị gen bởi 1 tế bào sinh tinh giảm phân bình thường sẽ tạo ra 4 tinh trùng, trong đó có 2 loại tinh trùng với 2 kiểu gen khác nhau. Hoán vị gen thì 1 tế bào sẽ tạo ra 4 loại tinh trùng với các kiểu gen khác nhau.
Ở giới cái: Các tế bào trứng chỉ có thể tạo ra 1 tế bào trứng và 3 thể định hướng.
Ý nghĩa của quá trình giảm phân
Sự phân li độc lập của các nhiễm sắc thể và trao đổi đoạn giúp tạo nên rất nhiều các loại giao tử khác nhau. Thông qua quá trình thụ tinh, các tổ hợp gen mới được tạo thành gây nên các biến dị tổ hợp → khiến cho sinh giới trở nên đa dạng và có khả năng thích nghi cao hơn. Sự di truyền của thế hệ sau của các loài sinh sản hữu tính trở nên đa dạng hơn là nguồn nguyên liệu phục vụ cho quá trình chọn lọc tự nhiên, giúp các loài dễ dàng thích nghi với điều kiện sống thay đổi.
Các quá trình nguyên phân, giảm phân và thụ tinh đều giúp duy trì bộ nhiễm sắc thể đặc trưng của loài.
Phân biệt giảm phân và nguyên phân
Giống nhau
- Đều là hình thức phân bào
- Đều có 1 lần nhân đôi ADN
- Đều có 4 kì: kì đầu, kì giữa, kì sau, kì cuối
- NST đều trải qua những biến đổi tương đồng như: đóng xoắn, tháo xoắn, tự nhân đôi,…
- Nhân con và màng nhân đều tiêu biến vào kì đầu và xuất hiện vào kì cuối
- Thoi phân bào đều tiêu biến vào kì cuối và xuất hiện vào kì đầu
Khác nhau:
- Giảm phân xảy ra ở tế bào sinh dục chín còn nguyên phân xảy ra ở tế bào sinh dục sơ khai và tế bào sinh dưỡng
- Giảm phân có 2 lần phân bào còn nguyên phân có 1 lần phân bào
- Giảm phân kì đầu có sự trao đổi chéo và bắt cặp còn nguyên phân kì đầu không có
- Giảm phân kì giữa NST xếp thành 2 hàng ở mặt phẳng xích đạo còn nguyên phân kì giữa NST xếp thành 1 hàng
- Giảm phân kết quả từ 1 mẹ cho ra 4 tế bào con còn nguyên phân từ 1 mẹ cho ra 2 tế bào con
- Giảm phân số lượng NST trong tế bào con giảm đi ½ còn nguyên phân số lượng NST trong tế bào con được giữ nguyên
- Giảm phân tạo biến dị tổ hợp. Đây được coi cơ sở cho sự đa dạng và phong phú của sinh vật để sinh vật tiến hoá và thích nghi với các môi trường khác nhau. Còn nguyên phân duy trì sự giống nhau giữa tế bào con và tế bào mẹ.
Giảm phân là hình thức phân bào xảy ra ở loại tế bào nào sau đây?
Giảm phân là hình thức phân bào xảy ra ở tế bào sinh dục vào thời kì chín (tế bào sinh tinh và sinh trứng), tạo ra các giao tử (tinh trùng hoặc trứng) mang một nửa bộ nhiễm sắc thể của tế bào mẹ ban đầu. Quá trình giảm phân gồm 2 giai đoạn liên tiếp nhau là giảm phân I và giảm phân II, mỗi lần phân chia gồm 4 kì: kì đầu, kì giữa, kì sau, kì cuối.
Tóm lại, giảm phân là quá trình phân li độc lập của các NST để tạo ra sinh giới đa dạng và duy trì bộ NST đặc trưng của một loài. Bài viết của chúng tôi đã giúp giải đáp câu hỏi giảm phân là gì và hình thức phân bào này xảy ra ở loại tế bào nào. Hy vọng rằng tài liệu Sinh học này sẽ giúp ích hơn cho các bạn trong quá trình học tập bộ môn Sinh học.
