Chất béo là một khái niệm thường gặp trong môn Sinh học, Hoá học và trong cuộc sống hàng ngày. Đây là một nhóm chất ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ con người, nhưng để hiểu rõ về công thức hoá học và cách để tạo thành chất béo là điều không phải ai cũng nắm rõ. Hãy cùng bài viết dưới đây của chúng tôi tìm hiểu xem chất béo là trieste của axit béo với chất gì nhé.
Chất béo là gì
Mục lục bài viết
Chất béo là một dạng lipid (được tạo thành từ este của axit béo và alcol). Chúng là một nhóm những hợp chất không hoà tan trong nước nhưng có thể hoà tan trong các dung môi hữu cơ thông thường. Chất béo nhẹ hơn nước nên thường nổi trên mặt nước.
Chất béo thuộc nhóm chất cung cấp năng lượng cho cơ thể, giống như tinh bột hay chất đạm nhưng thường sẽ đậm đặc nhất. Thông thường, 1g chất béo cung cấp 9 calo năng lượng, trong khi chất đạm hay chất đường bột chỉ cung cấp 4 calo.
Chất béo được cấu tạo cơ bản từ những axit béo và được chia thành 2 nhóm là axit béo no và axit béo không no.
- Axit béo no: thường ở dạng rắn, gồm các axit như axit stearic (C17H35COOH), axit panmitic (C15H31COOH), axit caprylic thường được tìm thấy trong mỡ của các loài động vật
- Axit béo không no: thường ở dạng lỏng, gồm các axit như axit oleic (C17H33COOH – có 1 nối đôi), axit oxalic, axit arachidonic, axit linoleic (C17H31COOH – 2 nối đôi), alpha linolenic ( C17H29COOH – 3 nối đôi)
Các axit béo có trong thành phần chất béo thường có đặc điểm:
- Có mạch cacbon không phân nhánh
- Tổng số nguyên tử cacbon thường lớn hơn 16 và là số chẵn
Chất béo tiếng Anh là gì
Chất béo tiếng Anh là fat
Chất béo là trieste của axit béo với?
Chất béo: là trieste của axit béo và glixerol, là các axit monocacboxylic có số nguyên tử C chẵn (thường từ 12C – 24C) không phân nhánh, được gọi chung là các triglixerit.
Bạn có thể quan tâm
tính chất hóa học đặc trưng của kim loại là
tơ được sản xuất từ xenlulozơ là
bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học
Phân loại lipid
Lipid là các este phức tạp được chia thành các loại như sau:
– Chất béo
– Sáp: là este của các axit béo (C ≥ 16) với monoancol cao (C ≥ 16)
– Steroit là este của các monoancol mà gốc hidrocacbon của chúng có 4 vòng chung cạnh với các axit béo
– Photpholipit là este của glixerol có chứa 1 gốc photphat hữu cơ và 2 gốc axit béo
Tính chất của chất béo
Tính chất vật lý
Các triglixerit chứa chủ yếu các gốc axit béo no thường ở thể rắn trong điều kiện nhiệt độ phòng. Các gốc axit béo không no thường ở thể lỏng và được gọi là dầu, có nguồn gốc từ thực vật hoặc các loài động vật máu lạnh.
Chất béo nhẹ hơn nước, không tan trong nước nhưng tan trong các dung môi hữu cơ không phân cực như xăng, rượu, benzen, ete,…
Tính chất hoá học
Phản ứng thuỷ phân trong môi trường axit
Khi đun nóng chất béo với nước, chất xúc tác là axit thì chất béo bị thuỷ phân tạo ra các axit béo và glixerol
(RCOO)3C3H5 + 3H2O (H+) → 3RCOOH + C3H5(OH)3
Ví dụ: Phản ứng thủy phân tristearin:
(C17H35COO)3C3H5 + 3H2O → 3C17H35COOH + C3H5(OH)3
tristearin axit stearic glixerol
Phản ứng xà phòng hóa
Khi đun nóng chất béo với dung dịch kiềm KOH hoặc NaOH thì tạo ra hỗn hợp muối của các axit béo và glixerol. Muối thu được sau phản ứng là thành phần chính trong xà phòng nên đây được gọi là phản ứng xà phòng hoá
(RCOO)3C3H5 + 3NaOH → 3RCOONa + C3H5(OH)3
Ví dụ: Phản ứng thủy phân tristearin:
(C17H35COO)3C3H5 + 3NaOH → 3C17H35COONa + C3H5(OH)3
tristearin natri stearat glixerol
– Muối thu được sau phản ứng là thành phần chính của xà phòng nên được gọi là phản ứng xà phòng hóa.
– Chỉ số xà phòng hoá: số mol KOH hoặc NaOH được dùng để xà phòng hoá hoàn toàn 1 gam lipit ( có nghĩa là để trung hoà axit được tạo ra từ sự thuỷ phân 1 gam lipit)
– Chỉ số axit: số mol KOH hoặc NaOH dùng để trung hoà axit tự do có trong 1 mol lipit
Lưu ý:
- Khi thuỷ phân chất béo luôn phải thu được glixerol
- Định luật bảo toàn khối lượng trong phản ứng thuỷ phân
m chất béo + m bazơ = m muối + m glixerol
Tham khảo thêm các tài liệu hóa học tại AMA
Phản ứng hidro hoá
Chất béo chứa các gốc axit béo không no có phản ứng tác dụng với H2 vào nối đôi. Phản ứng này chuyển hoá chất béo ở dạng lỏng thành dạng rắn nên rất thuận tiện cho việc vận chuyển hoặc tạo bơ nhân tạo, xà phòng.
(C17H33COO)3C3H5 (lỏng) + 3H2 → (C17H35COO)3C3H5 (rắn)
Chỉ số iot là số gam iot có thể cộng thêm vào trong 100 gam lipit
Phản ứng oxi hoá
Chất béo có tác dụng với oxi trong không khí tạo thành andehit có mùi khó chịu. Đây chính là lý do vì sao dầu mỡ để lâu ngày ngoài không khí sẽ bị ôi thiu.
Dầu mỡ khi được sử dụng xong đã bị oxi hoá một phần và tạo thành andehit, không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, gây hại cho sức khoẻ con người. Do đó không nên sử dụng dầu mỡ đã chiên rán nhiều lần.
Ứng dụng của chất béo
Đối với cơ thể con người
Chất béo là nguồn thức ăn quan trọng với con người, giúp cung cấp và dự trữ năng lượng cho các hoạt động hàng ngày. Hơn nữa, chất béo còn là nguồn nguyên liệu giúp tổng hợp một số chất cần thiết cho cơ thể, đảm bảo sự vận chuyển và hấp thu các chất có thể hoà tan được trong chất béo.
Đối với cuộc sống hàng ngày
Trong công nghiệp, một số lượng lớn chất béo được sử dụng để sản xuất và điều chế xà phòng, glixerol. Một số loại dầu thực vật được dùng làm nguyên liệu cho động cơ diesel.
Ngoài ra, chất béo còn được dùng trong sản xuất nhiều loại thực phẩm như đồ hộp, mì sợi,… Còn glixerol thì được dùng trong sản xuất mĩ phẩm, chất dẻo, thuốc nổ,…
Trên đây là tổng hợp những kiến thức về chất béo là trieste của axit béo với gì mà AMA muốn chia sẻ tới các bạn. Hy vọng rằng những thông tin này sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn và vận dụng được trong các bộ môn học trên ghế nhà trường và cả trong đời sống hàng ngày.
